Toraja (yang konon leluhurnya berasal dari langit) :
OSSORAN TEMPON DAOMAI LANGI'
(naosso' Ne' Mani', to minaa daomai Sereale)
1.
Langi'mo mula-mulanna sola tana. Nagaragai ampunna tana,ampunna lino. /
Sirampanammi kapa' langi' na tana. Dadimi tau a'pa',iamo tu: disanga
Puangdilalundun, disanga Labiu-biu, disanga Indo' Ongon-Ongon, disanga
Simbolongpadang. /
2. Malemi Simbolongpadang sirampanan kapa' Riba'. /
Unggaragami kila', unggaragami sanda kadake, sisarakmi langi' na tana. /
Ma'kornbongammi tu tau tallu, nakua: "Unggaragamo kadake siulu'ta — na
mindamoki' ungkambi' tutungan bia'?" / Disituru'imi tu Labiu-biu
ungkambi' tutungan bia'. /
3. Malemi tu Indo' Ongon-Ongon rokko to
kengkok, sirampanan kapa' Pong Tulakpadang. / Unggaragami lino', usseno
padang, unggaragami angin, unggaragami bongi. / Malemi Puangdilalundun
langngan langi' sirampanan kapa' Gauntikembong, dadimi Pong Bero-Bero. /
4.
Unggaragami bintoen, unggaragami bulan, unggaragami allo. / Iatonna
dolona, masiang bangpa — tae' allo, tae' bongi. / Sirampanammi kapa'
Arrangdibatu na Pong Bero-Bero. Dadimi Puang Matua Dolo disanga Puang
Tongkon. /
5. Sirampanammi kapa' Puang Tongkon tu Tumba'
Paparilangi'. Dadimi Puang Matua, To petiro aluk, dadi Indo' Samadenna,
dadi Barrangdilangi'. / Malemi tama bulan Indo' Samadenna, male tama
allo Barrangdilangi'. / Untiromi kuli'na langi' Puang Matua — manippi'pa
kuli'na langi' tonna dolona./
6. Iatonna dolona dao langi', piong
ba'tan bangpa dipobo'bo', dena' dipomanuk. / Dirtunnukmi riti bulaan,
die'te'mi kala'siri lambe'. Kombongmi sauan sibarrung, ombo'mi tandasan
sikori-kori. / Disondokammi sauan sibarrung daomai sepena langi';
ditampami kuli'na langi', disanga Patalabunga. /
7. Tiballa'mi rante
masangka', tidandanmi buntu malangka'. / Ditampa nene'na batu disanga
Patalabintin. / Ditampami aluk 7 lise'na, 7 pulona, 7 ratu'na, 7
sa'bunna, 7 kotekna, 7 tampangna,7 sariunna. /
8. Malemi nene'na
sakke untongkonni sumengana lombok./ Diembongmi bulaan tasak sola nene'
tang karauan. / Iamo ditampa nene'na bo'bo', disanga Bumbunganrante,
diganti Datu Lamemme'./ Ditampami nene'na to lino, Datu Laukku'; nene'na
tominaa La'langlangi', diganti Kambunolangi'. /
9. Ditampa nene'na
to indo', Datu Mengkamma' (Karaeng Ma'loko-loko). /Ditampa nene'na to
burake, disanga Killi'-Killi'. / Nene'na to ma'gandang, disanga
Mandaikama. / Nene'na kaunan, disanga Pottokalembang, iamo to
dipotedong-tedong uma, to dipokarambau tempe'. /
10. Tae'pa sambo
boko'na tonna dolona. / Ditampami nene'na sampin, disanga Ungku,
Rambutikembong tungka sanganna. / Rindingnami, sikasiri' datu,
sikatumpu' ampu lembang. / Ditampami nene'na serre', disanga Datu
Parerung. / Ditampami nene'na pangngan, disanga Kaise'. /
11.
Ditampami nene'na punti, disanga Datu Marorrong; nene'na tallang,
disanga Kumirrik; nene'na ao', disanga Ma'buku bulaan; nene'na induk,
disanga Monggo; nene'na sendana, disanga Labengnga'; nene'na manuk,
disanga Lua'kollong; nene'na asu, disanga Buriko'; nene'na bai, disanga
Riwati; nene'na tedong, disanga Manturiri; nene'na ipo, disanga Datu
Merrante, Allotiranda tungka sanganna; nene'na bassi, disanga Riako'. /
12.
Malemi nene'na sendana ma'rampanan kapa' rekke tampona limbong,
sirampanan kapa' Sendana Balo'. / Tang sandami rampanan kapa', iami
sirampanan kapa' te anakna sauan sibarrung; untumangmi Datu Laukku'
bomboan. / Nakande solanami manuk, katotok-totok lako sangserekanna,
disangami Puang Maro. /
13. Urnbaliangammi batu ba'tangna
Puangdilalundun, nakua: "Ba'tu la manannang tana' siai ungkambi'
tutungan bia' siulu'ku?" / Dilando lalannimi Labiu-biu sola Adang
Mangkakalena"'. / Kendekmi Labiu-biu patutungan bia', ba'tan bangpa tu
naposuru' sola dena'. /
14. (Paami Datu Laukku', dibura' passakke
deata, nakua: "Misami pulu'-pulu' pare,misa simanui tedong.Paami sanda
mairi',naarrang tutungan bia'."Susinta to lino, ke denni salata,
naarrangki' tutungan bia' — ko la paa batang dikaleta./
15. Malemi
nene'na manuk sirampanan kapa' manukna Pong Pirikallo, londongna Pong
Ondouai, manuk dadi lanmai kurin-kurin gallang, ombo' rikusi bulaan. /
Dadimi tallo' siannanan, bamburang sikaruan. / Randukmi petanda masiang,
nene'na manuk. / Randukmi nene'na bo'bo' umpangidenni pare bu'tu ri
Tombang, pare to manglaa tedong. /
16. Randukmi nene'na manuk dinaran
lolokna banni' rekke ulunna langi'. / Randukmi diborong-boronganni
nene'na manuk: lotong: kambi'na rampanan kapa'; karurung: diposuru'
kale; koro: kambi'na lemba kalando; rame: kambi'na sakke malino; lette'
riri: kambi'na tallu bulinna; seppaga: kambi'na alang dibando;
17.
burï: kambi'na ma'belo tadi; buri'tik: kambi'na tengko randuk; uranuran:
kambi'na kombong masirri (induk); bu'ku': kambi'na doko maripi'; bulu
tui: kambi'na ma'bala tedong; sa'pang: kambi'na datu matasak; lappung
mabusa baba'na: kambi'na raukan tedong; pute: kambi'na tananan bua',
ungkambi' lumbaa langi'; bullau: dipopetangka' ura'. /
18. Tiborongmi
nene'na manuk. / Randukmi dipotangkean suru'. / Bendanmi suru'na uase
to pande sola bingkung to manarang. / Malemi tama pangala' tamban Puang
Paonoran, nakua: "Kayu apako te?" Nakuami mebali: "Kayu uru, dikombong
pandoko dena'." Tae'pa nadisanga banua. Nakuaomi: "Kayu apako te?"
Nakuami mebali: "Kayu betau". / Napasandami rere'na, napaganna' sanda
karua. /
19. Napamuntui uase, napamuntui bingkung; apa manokapa
ma'lingka. / Napatongkonmi dao kalandona buntu, untaan angin ma'kada
tau. / Ma'kadami tu angin, nakua: "Ma'apako dao kalandona buntu, Puang
Paonoran?" Mebali Puang Paonoran, nakua: "Inde kayu betau la kugaraga
tau, apa tang ma'ulelean. La kutaanpa tu angin ma'kada tau, kupatamai
batang dikalena." /
20. Nakuami angin ma'kada tau: "Den manii aluk
musala, kumallaimo lan mai batang dikalena, mukuami: Mutoeanna'
massangpali' rengnge'." / Nakuami Puang Paonoran ma'kada: "Dolo sala,
undi mangaku, namakamban kande mammi'na Puang Matua." /
21. Nakuami
angin ma'kada tau: "La ma'uai ma'tanmo' lan batang dikalena to, la
ma'sakke tang tisenggongmo' lan tondon to batangna." / Sisulu'mi basse
kasalle, angin ma'kada tau na Puang Paonoran, unnindo'mi pandan
kabusungan. / Moi api sisulu' duka basse Puang Paonoran, nakua:
"Pasambiri matako manii lako bangunan banua." Nakuami api: "Aa . .
tontongna' diposukaran aluk, ke denni kapemalaran la . . . . " /
22.
Sirampanammi kapa' anakna sauan sibarrung te kayu betau, sisangami sampu
pentallun. / Dadimi anakna disanga Pande Patangnga'; unggaragami
tandung tiulunna langi'. / Dadimi Pande Paliuk, unggaragami bangunan
banua. / Nene'na tedong male ma'rampanan kapa' disanga Tele'pupu. /
23.
Malemi Datu Laukku' rekke ulunna langi' sirampanan kapa' Kandomatua,
ampona Pong Buatabang, nalolongi kada minnak. / Dadi Indo' Pare'- Pare'
ungkambi' parekkean para, napotekken battu to. / Indo'na Manapa'
ungkambi' surasan tallang. / Indo' Roatumbang ungkambi' bate manurun. /
Landosamara ungkambi' raukan tedong. / Lua'toding ungkambi' tananan
bua'./
24. Randukmi diboronganni tu sendana, naboronganni Pong
Mulatau. / Sendana balo' ungkambi' surasan tallang. / Sendana lumu',
ungkambi' tetean tampo. / Sendana dongka kumpang rampe matampu'. /
Sendana lalong umpetajanni kakena bamba sola tarangga masiak./Sendana
sugi' ungkambi' raukan tedong./ Sendana bonga malute ditoto parangka
dialuk sola patangdo, ke denni tananan bua'. /
25. Diboronganni tu
nene'na tedong. / Sambao': napopendio' talla' to ponto litakan, sulemi
sangdunduan pindan. / Bulupunte' kambi'na raukan tedong. / Kullu
kambi'na tananan bua'. / Pundulillin kumpang lako rampe matampu'. /
Todi' sikambi' tana' bassi. / Bonga sikambi' tana' bulaan. /
26.
Kendekmi sangga mairi' daa ulunna langi'. / Malemi Pong Mulatau tama
tangngana langi', umpokinallo sukaran aluk, sirampanan kapa' Indo'
Gori-Gori. / Dadimi Manurundilangi'. / Umpalumirikmi randanna langi'
tangkean suru'. Pariami tangkean suru'. / Dadimi sembangan ongan. /
27.
Bendanmi demmeran para. Paria demmeran para. / Dadimi surasan tallang. /
Bendanmi bate manurun. / Bendanmi raukan tedong. Pariami raukan tedong.
/ Bendanmi tananan bua' dao tangngana langi'. /
28. Umbungka'mi
ba'bana langi' Manurundilangi', ma'banua ditoke', ma'tondok dianginni. /
Mailu matami rokko tangngana tasik. Nakua: "Diongri loka' la kunii
malua' bingkung. Apa iari, ke napatuo ko'to'na' to kapadanganna diong,
ke tang situru'na' kuli'na padang." / Diroromi buntu malangka',
dipatendanmi saruran bulaan. / Kombongmi padang di Pongko', ombo'mi
padang di Lebukan. /
29. Nakuami Manurundilangi': "Den omo te
kapadanganna, apa tae'pa tu la kupolalan rokko." / Diulingmi eran
dilangi', napolalan nene'ta situru' sukaran aluk. / Ia nene'na bai
madangli' (mataku') unnola eran dilangi', unnola sepenami langi' nene'na
bai, tiranduk ilan di Moriu, sirampanan kapa' Torateda', bai bu'tu ri
Kanan. /
30. Ia nene'na tedong unnola rumassena buntu, tiranduk dio
randanna langi', sirampanan kapa' tedongna Indo' Dure'- Dure', tedong
mempodongan. / Keampo keanakmi tedong, unnorongimi tasik mapulu';
nene'na tedong tiranduk lan di Sinadi. / Ia nene'ta Manurundilangi'
sirampanan kapa' Marrindiliku; undadiammi tau karua./
31. Misami tang
ungkande makula', disanga Ranggauai; iamo disomba tallo'na manuk sola
barra' dimamatai. / Malemi Saronglea langngan Bone, asu bangpa
nasallang. / Male Datu Mangoting rokko Palopo, asu dukapa nasallang. /
Male to tang kumande makula' lako Batuapian. / Male Pong Mulapadang lo'
Rantebulaan. / Male Banggairante tama Siguntu'. / Male Pondanpadang tama
Lino. / Male Pong Tambulibuntu tama Rura. / Male Tandiminanga rokko
liku. /
32. Malingmi tau lo' Siguntu', sandami torro to kampin.
Lindomi lindona Patundu' sola Sangga. / Nakuami to Sarombon, kadanna to
Pasangbayu, to lao' bamba Siguntu':"La ma'patumbamo' inde,la ma'ruang
diapamo'? Denmo te aluk kusala sangka' kutengkai kalo',kulamban pasala
uma.
33. To malangi' ri bubungan,to tumbang ri papa tallang,bongsu'
ri landa banua.To malangi' sao-sao, tumbang salamba-lambana; sao-sao
langngan Bone, salamba langngan Balanda. Kenna tang manarang Sangga,
kenna tang pande Patundu', ungkita dampinna Bugi', temme' ara'na
Balanda." Nakuami to Patundu', kadanna Sanggaiolang: "Ma'dinko mangaku
kumba', mangore tanda tinaran, unnaku kande limammu lako to petoe
tabang". /
34. Nakuami to Patundu': "Tambaimoko to Mambo sola to Pong
Beloaak. Ia patutungan bia', patandean sulo-sulo." / Rampo ma'rebongan
didi, ia mangrampe letokan. / Salana pasandak salu — napopa'indo' tama
rebongan didi. Salana ma'liu lima lako to petoe tabang, narebongi didi.
Sandami nalindo bulanni, pantan nabarre alloi. /
35. Sulemi rampanan
kapa'. Sulemi mellolo tau. / Sulemi doko maripi', rendenan tedong. /
Sulemi tetean tampo, pesungan banne, nakadang tangkean suru', balo'na
tutungan bia'. / Sulemi sangga mairi'. /
36. Bendanmi bate manurun,
dipesung manuk, dipesung bai. / Tirandukmi nene' lan lino, tangkean
suru' napomatanna lalan, lumepong tondok. / Bangunmi ma'tengko randuk.
37.
Kendekmi kaise' ma'dandan. Saemi naala anakna to kengkok. Natiromi
Marampiopadang tu kaise'na, madarang kebongi, namakamban keallo.
Unnindanmi dokena Datu Nakka'. /
38. Naraukmi Marampiopadang tu
anakna to kengkok. Nadaka'mi Datu Nakka' tu dokena, tae'mo natiro. /
Ussorongmi rendenan tedong sola tetean tampo sola bulaan tasak,
napengkanokai Datu Nakka'. / Ma'pasompok sorongmi Datu Nakka'. / Malemi
Marampiopadang unnala bambalu toding sola ue sitammu bukunna. /
39.
Randukmi manggaraga buria' Marampiopadang. Nabungkarammi Sampurari
mangapi'na tana, ma'tetean ulangmi, ma'pelalan buria' rokko to kengkok. /
Saemi rokko lólokna pao. /
40. Narangimi tu gandangna anak to
kengkok. Nakuami Marampiopadang: "Mindara dipa'gandangan?" Nakuami to
mangkambi' mebali: "Anakna Pong Tulakpadang dirauk dao langi'. Budamo to
ma'dampinna natae' namaleke." / Nakuami Marampiopadang: "Laoko
solanna'." Nakuami tu to mangkambi': "Benna' tu pao mai, kulao
ussolangkomi."/
41. Saemi lako tondok, ma'kadami tu Marampiopadang,
nakua: "Tae'pi aku tau dao banua, kumane ma'dampi." / Sae langngan
banua, nasapu-sapumi, naalai tu dokena sule. / Sulemi kale datunna anak
to kengkok, kendek marampa' langngan randanan, urnpotendeng tendengna. /
42.
Dipokadammi saro tu Marampiopadang. Nakuami: "Samamo' misaroi, ke
mipalendu'mi samaanna." / Massura' tallangmi; sandami diala tu belona
surasan tallang. Natiromi Marampiodang, nakuami ma'kada: "Iamo pole' la
saroku: tu belona kapemalaran." /
43. Mekutanami, nakua: "Apanna
ditanan tu mati' punti?" Nakuami: "Oto'na". / Mekutanaomi tu
Marampiopadang, nakua: "Na iatu induk?" Nakuami: "Belulukna ditanan." /
Mekutanaomi tu Marampiopadang, nakua: "Na iatu sendana?" Nakuami:
"Tangkena bang ditoto nadiosok." / Mekutanaomi, nakua: "Na iatu
tallang?" Nakuami: "Oto'na bang ditanan." / Mekutanaomi, nakua: "Na apa
tu unnoni?" Mebaliomi, nakua: "Gandang". /
44. Nakuami
Marampiopadang, ma'kada: "Iamo pole' la saroku tu mintu'na tu." /
Naalami Marampiopadang napatamai buria' tu sarona. Sulemi ma'tetean
ulang, untintinmi gandangna. / Nakuami to kengkok: "Sae undampi kande
limanna." / Sitammumi tananan mellao langi', tananan bu'tu ri lino. /
45.
Napasulemi tu dokena Datu Nakka'. / Mamba'tami Marampio padang. Saemi
uran. Nasembangi Datu Nakka' tu daunna Marampiopadang. Ma'kadami
Marampiopadang lako Datu Nakka', nakua: "Pasuleanna' tu daunku, dokemu
nakupasulean dukamoko!" Napasulemi Datu Nakka', apa malayumo. /
46.
Ussorongmi iananna tu Datu Nakka', nokaomi Marampiopadang. Batang
kalenami Datu Nakka' nasorong. Randukmi napotedong-tedong uma
Marampiopadang tu Datu Nakka'. To maluangan batu ba'tangna tu
Marampiopadang, nasangami anak. /
47. Umpala'pa'mi samaanna:
ma'parakke para, massura' tallang, merok, ma'bate; pariami; bendanmi
tananan bua'. Kendekpa sangga mairï' lan Rura, langnganpa pantan sola
nasang. / Randukmi sirampanan kapa' Bombongberu' na Mellaolangi',
napatudu leko' Pong Marattiatinting, nakua: "Dadimo anakmu baine sia
muane, Londongdirura; pasirampananni kapa'." /
48. Sengkemi Puang
Matua, nakua: "Umbamo papa rara'na tu to misa dikombong, dipasirampanan
kapa'?" / Apa mandappi'pa langi' sola tana tonna dolona. / Nakuami
Londongdirura: "Indemo tananan bua' papa rara'na." /
49. Nalambi'- mi
pangandaran, tallanmi rokko liku to disalampe maniki. / Lampungmi Sokko
Kalale' sola Indo' Pare'-Pare'. / Lampungmi tarukna La'bi Tombeng lako
randanna langi'. / Karapa natang bendanpa eran dilangi', naola to
situang tanduk langngan ba'tangna langi' . . . . /
50. Nakuami Puang
Matua: "Umbako situang tanduk?" Mebalimi nakua: "Natumangkan kami Pong
Marattiatinting." Nakuami Puang Matua: "Ina'pa kusanda malambi'. Lando
lalanniko, Suloara' sola Buauran rekke ui'na padang di Sesean.
Mupa'sarrinni sanda kadake Pong Marattiatinting sola Pong Marattiabonga.
51.
Baai te kalosi kalebu, kalosi sangpiak, kalosi sangtepo, kalosi
sangdaluk. / Ia la unnissan sampu pissan, sampu penduan. La mutanan tu
kalosi. Ianna tuo tu kalebunna pamanda'i lan rampanan kapa' to siulu'.
Ianna ia tuo tu sangpiakna, sampu pissan. Ianna ia tuo tu sangtepona,
sampu penduan." / Pakalan sanglesona manna tuo na sangdalukna. /
52.
Pakalan rampomi Suloara' sola Buauran patutungan bia'. / Rampomi
ma'rebongan didi. Malingna Bombongberu' sola Mellaolangi' napopa'indo',
tama rebongan didi. Balo'mi tutungan bia'. /
53. Sulemi Sokko Kalale'
sola Indo' Pare'- Pare' nakadang tutungan bia': Ma'bua'mi Pondanpadang
,la'pa'mi Buntuarroan .Ia bua' dipasarra', samaa ditulu-tulu. Iamo bua'
tang damma', samaa tang beluakan. Lao' bambana Lembang, kendekmi sangga
mairi', naria tananan bua'.
54. Randuk tumengkami nene', tumengka
sola alukna, lao sola bisaranna. Rampo ribamba Marinding, rampo
ma'rampanan kapa', lako nene' Buenmanik. Nasalungan kada minnak,naria
kada tangguli. Tumampa-mampami rara'. rumende-mende sarapang. Dadi taruk
bulaanna.
55. Dadimi Tangdililing, Pasontik, Pong Seppabulaan, Pong
Kalolokna sola Pussabannangna. / Iamo umbangun banua tu Pong Kalolokna
sola Pussabannangna. Namale unnala tedong tama pangala'. / Nakuami
Beka'-Beka' sola Maradonde': "Saemo ambe'ku umbaa tedong sola banua." /
Male Pong Seppabulaan unnala bai rokko Moriu, nasanga burana lemba
kalando. /
56. Napariaimi tangkean suru', natana' sarri', namasirri
makamban. / Bendanmi sembangan ongan dialami ampo anakna susu ma'dandan,
tang tirambanmi sangserekanna. Pariami sembangan ongan. /
57.
Bendanmi surasan tallang. Paria surasan tallang. / Bendanmi raukan
tedong. / Bendanmi bate manurun. Paria bate manurun. / Bendanmi tananan
bua' lo' padang di Marinding.